PARK KRAJOBRAZOWY PUSZCZY SOLSKIEJ:

Rok utworzenia: 1988

Powierzchnia: 28 980 ha

                          21 305 ha -  woj. lubelskim

                            7 675 ha – w woj. podkarpackim

Otulina: 48  726 ha

Po?o?enie geograficzne: Wy?yna Lubelska, Roztocze ?rodkowe,

                              Kotlina Sandomierska  - Równina Bi?gorajska

Po?o?enie administracyjne: województwo lubelskie, gminy Józefów, Aleksandrów, ?ukowa, Obsza w powiecie Bi?goraj i gmina Susiec w powiecie Tomaszów Lubelski; województwo podkarpackie, gminy Narol i Cieszanów w powiecie Lubaczów.

Cel ochrony: zachowanie unikalnych warto?ci przyrodniczych, historycznych, kulturowych i krajobrazowych Roztocza oraz Puszczy Solskie, a w szczególno?ci zwartych kompleksów le?nych o charakterze puszcza?skim z charakterystyczn? flora i faun?., a tak?e bogactwa krajobrazowego dolin rzek tworz?cych prze?omy zwane „szumami” lub „szypotami” w strefie kraw?dziowej Roztocza i Kotliny Sandomierskiej.

WODY

Ca?y obszar Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej nale?y do zlewni Tanwi, która jest g?ówn? rzek? Parku. Tanew wraz z dop?ywami (Sopot, Jele?, Szum, Niepryszka), przecinaj?c stref? kraw?dziow?, tworzy doliny prze?omowe. W strefie wzgórz kraw?dziowych potoki wcinaj? si? g??boko w pod?o?e i rozcinaj? pokryw? a? do ska?y litej. W korytach rzek ods?oni?te zosta?y progi skalne tzw. „szypoty”. Na rzece Jele? znajduje si? najwi?kszy na terenie Roztocza wodospad, którego próg wapienny wynosi 1,5 m. Na odcinku Tanwi, mi?dzy uj?ciem Potoku ?osinickiego a uj?ciem Jelenia, na niewielkim 400 m odcinku znajduj? si? 24 progi. Jest to najpi?kniejszy fragment doliny Tanwi, unikalny w skali kraju.

Nieco inny charakter maj? wodospady na rzece Sopot w pobli?u Hamerni. Wyst?puj?ce tu progi s? postrz?pione a rzeka przypomina jeszcze bardziej potok górski. Oba fragmenty dolin zosta?y obj?te ochron? rezerwatow?: Rezerwat „Nad Tanwi?” i Rezerwat „Czartowe Pole” .

KLIMAT

Park Krajobrazowy Puszczy Solskiej po?o?ony jest g?ównie na obszarze dziedziny Bi?gorajsko-Janowskiej, natomiast niewielka powierzchnia na NE cz??ci w rejonie dziedziny Tomaszowskiej. Dziedzina Bi?gorajsko-Janowska charakteryzuje si? wysokimi temperaturami powietrza, krótkim przedzimiem. Dziedzina tomaszowska jest ch?odniejsza od pozosta?ej cz??ci Wy?yny Lubelskiej szczególnie w okresie letnim. Charakteryzuje si? du?? ilo?ci? opadów ok. 700 mm i d?ugim okresem zalegania pokrywy ?nie?nej. Granica mi?dzy nimi przebiega wzd?u? po?udniowo-zachodniej  cz??ci Roztocza. Poszczególne elementy klimatu s? odzwierciedleniem kontynentalizmu i warunków lokalnych (np. rozleg?e powierzchnie le?ne).

FLORA

 Puszcza Solska nale?y do wi?kszych zwartych kompleksów le?nych w Polsce. Lasy Puszczy zajmuj? ponad 85% powierzchni Parku. Wyró?niono tu 13 typów siedliskowych: bór suchy (Bs), bór ?wie?y (B?w), bór wilgotny (Bw), bór mieszany ?wie?y (BM?w), bór mieszany wilgotny (BMw), bór mieszany wy?ynny (BMwy?), bór bagienny (Bb), las mieszany ?wie?y (LM?w), las mieszany (LM), ols (Ol), las ?wie?y (L?w), las mieszany wilgotny (LMw), las wilgotny (Lw). Najwi?ksz? powierzchni? zajmuj? siedliska boru ?wie?ego (ok. 43%) i boru wilgotnego (ok.17%) po?o?one g?ownie w pó?nocnej i pó?nocno-zachodniej cz??ci Parku.

W po?udniowej cz??ci Parku, w obni?eniach mi?dzywydmowych, wyst?puje bór bagienny. Lu?ny drzewostan tworzy sosna (Pinus sylvestris), która dobrze si? tu odnawia. Warstwa podszytu jest s?abo wykszta?cona. Przewa?a w niej kruszynapospolita (Frangula alnus) i podrost sosny. W runie dominuje bagno zwyczajne (Ledum palustre) oraz borówki bagienna (Vaccinium uliginosum) i czernica (Vaccinium myrtillus) .

Dna dolin rzecznych zaj?te s? przez ??gi i olsy z charakterystycznym drzewostanem olchowym. Na granicy ??gów i olsów wyst?puj? siedliska borów mieszanych. W wi?kszo?ci przypadków przekszta?cone s? w sztucznie nasadzone lite drzewostany sosnowe.

Ro?linno?? ??k i pastwisk naturalnych: ??ki parku zajmuj? niewielki obszar (ok. 3% powierzchni) przewa?nie w okolicach Osuch i Borowca. Buduj? je zbiorowiska z klasy Molinio-Arrhenatheretea. S? to p?aty jednoko?nych i nienawo?onych ??k z du?ym udzia?em situ(Juncus). Zaniechanie gospodarki ??kowej spowodowa?o przekszta?cenie w zbiorowiska zio?oro?lowe z?o?one z wysokich bylin.                                                                                                                                                              Ro?linno?? torfowisk i bagien: W podmok?ych obni?eniach mi?dzywydmowych wyst?puj? kontynentalne torfowiska wysokie. Ich centralne partie porasta lu?ny, kar?owaty, drzewostan sosnowy z domieszk? brzozy omszonej (Betula pubescens). Podszyt jest lu?ny, buduje go g?ównie podrost sosny, brzozy i niekiedy wierzby uszatej (Salix aurita). W runie dominuj? krzewinki (modrzewnica zwyczajna (Andromeda polifonia), ?urawina b?otna (Oxycoccus palustris), borówka bagienna (Vaccinium uliginosum), bagno zwyczajne (Ledum palustre)) oraz ro?liny zielne (we?nianka pochwowata (Eriophorum vaginatum), turzyca dziubkowata (Carex rostra ta)). Najlepiej rozwini?ta jest warstwa mchów, z?o?ona z torfowców. W silnie podtopionej strefie okrajkowej torfowisk wysokich, na niewielkich powierzchniach wykszta?ci?y si? p?aty torfowisk przej?ciowych dwóch zespo?ów: zespó? przygie?ki bia?ej (Rhynchospora alba); to bezdrzewne zbiorowiska o bezk?pkowej strukturze z udzia?em bagnicy torfowej (Scheuchzeria palustris) i rosiczki okr?g?olistnej (Drosera rotundifolia); oraz zespó? turzycy nitkowatej (Carex lasiocarpa)gdzie w warstwie mchów panuj? torfowce.                                                                                                                                                           Ciekawa mozaika zbiorowisk torfowisk niskich, przej?ciowych i ??k suchych wykszta?ci?a si? w okolicy Oseredka, w rejonie ?ródliskowym potoku Studzienica. Obszar ten jest cenny ze wzgl?du na wyst?powanie wielu rzadkich ro?lin: wid?ak torfowy (Lycopodiella inundata), kuku?ka szerokolistna (Dactylorhiza majalis) i krwista (Dactylorhiza incarnata), nasi??rza? pospolity (Ophioglossum vulgatum), rosiczka d?ugolistna (Drosera anglica), turzyce: dwupienna (Carex dioica), ob?a (Carexdiandra), tunikowa (Carex appropinquata), Davalla (Carex davalianna).

Na terenie Parku wyst?puje szereg ro?lin obj?tych ochron?. Do ciekawszych nale??: czosnek nied?wiedzi (Allium ursinum), zachy?ka Roberta (Gymnocarpium robertianum), pi?? gatunków wid?aków, goryczka w?skolistna (Gentiana pneumonanthe), trzy gatunki rosiczek, bagno zwyczajne, kosaciec syberyjski (Iris sibirica), lilia z?oto g?ów (Lilium martagon), storczyki, turzyca strunowa (Carex chordorrhiza) i bagienna (Carex limosa), gr??el ?ó?ty (Nuphar lutea), turówka wonna (Hierochloe odorata).  

FAUNA

Ryby: ichtiofauna Puszczy Solskiej jest typowa dla wód o charakterze górskim. ?yje tu co najmniej 27 gatunków ryb i 1 gatunek minoga. Ochron? obj?te s?: minóg strumieniowy (Lampetra planeri), ró?anka (Rhodeus sericeus), piekielnica (alburnoides bipunctatus), koza (colitis caenia), piskorz (Misgurnus fossilis), ?liz (Barbatula barbatula), g?owacz bia?op?etwy (Cottus poecilopus). Z danych historycznych wynika, i? Tanew zasiedla? ?oso? (Salmo salar) i tro? w?drowna (Salmo trutta).                                                                                                                                       P?azy i gady: na terenie Parku stwierdzono obecno?? 14 gatunków p?azów. W tym rzadkich gatunków: traszki grzebieniastej (Triturus cristatus) i grzebiuszki ziemnej (Pelobates fuscus).                           Z gadów 6 gatunków, w tym rzadkiego gniewosza plamistego (Coronella austriaca).                                                                                                                        

Ptaki: na terenie Parku zanotowano 3 gatunków zagro?onych w skali globalnej: podgorza?ka (Aythya nyroca), bielik (Haliaetus albicilla), derkacz (Crex crex). Z uwagi na le?ny charakter Parku, dominuj? tu gatunki puszcza?skie. Do najbardziej charakterystycznych i najcenniejszych nale??: trzmielojad (Pernis apivorus), kania czarna (Migrus migrant), gado?er (Circaetus gallicus), jastrz?b (Accipiter gentili), krogulec (Accipiter nisus), myszo?ów (Buteo buteo), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), jarz?bek (Bonasia bonasia), g?uszec (Tetrao urogallus), ?uraw (Grus grus), dzi?cio? zielonosiwy (Picus canus) i bia?ogrzbiety (Dryocopus leucotos)) , ortolan (Emberiza hortulana). Inne rzadkie gatunki to: bocian czarny (Ciconia nigra), zielonka (Porzana parva), derkacz (Crex crex), ?wiergotek polny (Anthus campestris), pliszka górska (Motacilla cinerea), podró?niczek (Luscinia svecica), mucho?ówka ma?a (Fidecula parva) i bia?o szyja (Fidecula albicollis), jarz?batka (Sylvia nisoria). Z gatunków wodno-b?otnych na uwag? zas?uguj?: b?k (Botaurus stellaris), b?czek (Ixobrychus minutus), ?ab?d? niemy (Cygnus olor) oraz  wszystkie l?gowe chru?ciele. Obecnie ca?a Puszcza Solska jest ostoja ptasi? o randze mi?dzynarodowej nale??c? do obszarów NATURA2000. ( Dane uzupe?nione dzi?ki uprzejmo?ci Pana P. Stachyry Kierownika Zespo?u Monitoringu Roztocza?ski Park Narodowy).                         Ssaki: trzon fauny stanowi? gatunki puszcza?skie. Stwierdzono wyst?powanie ok. 55 gatunków, z czego po?owa jest chroniona. S? to ryjówki aksamitna (Sorex araneus) i malutka (Sorex minutus), rz?sorek rzeczek (Neomys fodiens), z?bie?ek bia?awy (Crocidura leucodon), nietoperze: nocek du?y (Myotis myotis), nocek Brandta (Myotis brandtii), nocek Natterera (Myotis nattererii), karlik malutki (Pipistrellus pipistrellus), borowiec wielki (Nyctalus noctula), gacek brunatny  (Plecotus auritus) i szary (Plecotus austriacus) oraz je? wschodni (erinaceus reumanicus), kret (Talpa europaea), ?asica (Mustela nivalis), gronostaj (Bustela erminea), wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), chomik europejski (Cricetus cricetus), bóbr europejski (Castor fiber), orzesznica (Muscardinus avellanarius). Cztery gatunki umieszczone s? w Polskiej Czerwonej Ksi?dze Zwierz?t: wilk (Canis lapus), ry? (Lynx lynx), popielica (Glis glis), ?o??dnica (Eliomys quercinus). Zwarty i rozleg?y obszar le?ny stwarza dobre warunki do rozwoju parzystokopytnych. Stwierdzono tu pr??ne populacje dzika, ?osia, jelenia i sarny. Coraz cz?stsze obserwacje rysia potwierdzaj?, i? gatunek ten zaczyna odbudowywa? swoj? populacj? i powraca na swoje terytoria. Dzi?ki temu przywrócony zostanie naturalny selekcjoner sarny.

FORMY OCHRONY PRZYRODY

1.      Rezerwaty:                                                                                                                                                                   „Czartowe Pole” – rezerwat krajobrazowo-le?ny stworzony w celu ochrony doliny rzeki Sopot z seri? wodospadów.                                                                                                                                                        

  „Nad Tanwi?” – rezerwat ?cis?y, utworzony w celu ochrony prze?omowego odcinka Tanwi i uj?ciowy odcinek rzeki Jele?. To tutaj znajduj? si? malownicze progi skalne zwane szumami lub szypotami.                                                                                                                                      

          „Bukowy Las” – rezerwat le?ny, utworzony w celu zachowania zespo?ów buczyny karpackiej w formie podgórskiej

2.      Pomniki przyrody o?ywionej: s? to g?ównie grupy drzew znajduj?ce si? na terenie parku podworskiego w Majdanie Nepryskim ( lipy drobnolistne, klony pospolite, ?wierki pospolite, robinie akacjowe) , a tak?e lipa drobnolistna w Hamernii.

3.      Pomniki przyrody nieo?ywionej:                                                                                                                          ¬wodospad na rzece Jele? w obr?bie gminy Susiec – najwi?kszy próg skalny w obr?bie strefy kraw?dziowej Roztocza.                                                                                                                                

         ¬?ródlisko rzeki Jele? – ?ród?o w postaci wyp?ywu szczelinowo-warstwowego, po?o?one w miejscowo?ci Susiec-Skwarki. Zaliczane s? do ?róde? wydajnych (przep?yw wynosi 54 l/s). zasilaj? one zbiornik wodny zwany „Jeziorem Susieckim”  lub „Morskim Okiem”.                                                                                               

TURYSTYKA

 G?ówne o?rodki turystyczne to Susiec, Józefów, Narol i Huta Ró?aniecka. Przebiegaj?ce  tu ?cie?ki i szlaki turystyczne: zielony „ Szlak Ziemi Józefowskiej”, czerwony „Szlak Kraw?dziowy”, niebieski „Szlak Szumów”, czarny  „Szlak Walk Partyzanckich”, ?ó?ty „Szlak Po?udniowy”, zielony „Szlak W?adys?awy Podobi?skiej”. Poza tym przebiega t?dy centralny szlak rowerowy Roztocza (Kra?nik – Lwów), trasa rowerowa Ziemi Józefowskiej.